Konteyner Ölçüleri

KONTEYNER  (Alm. Container (m), Fr. Container (m), İng. Container)

Son yıllarda uzak mesafe taşımacılığında geniş olarak kullanılan bir ambalajlama biçimi. Konteynerler, milletlerarası kabul edilmiş standart ölçülerde imal edilmiş tabanı ahşap, duvarları alüminyum levhalarla kaplı, tavanı çelik saçtan yapılmış kasalardır. Dört köşesinde güçlü çelik taşıyıcı elemanlar bulunur. Kenarlar, çelik saç ve cam takviyeli reçinelerle kaplıdır. Kasa boyutları, genişlik ve yükseklik 2,4 m, uzunluk ise 6,9 veya 12 m olabilecek şekildedir. Bir konteyner birçok defa kullanılabilir.

Konteyner, treylerli kamyonlarla, trenlere, gemilere ve uçaklara kolayca yerleştirilebilecek şekilde yapıldığından dünyanın bir ucundan diğerine kasayı hiç açmadan, kolayca yükleme-boşaltma yaparak süratle götürmek mümkündür. Kasa, mühürlenip yol boyunca hiç açılmadığından içindekilerin çalınma ve bozulma ihtimali yoktur. Üstelik çok parça mal, tek bir kasada bulunabildiğinden yükleme-boşaltmada büyük kolaylık ve sürat sağlar. Ayrıca taşımada işçilik, ambalaj ve sigorta giderleri azalır. Konteyner içinde yükü sabitleştirecek tertibatlar bulunduğundan yük uzun mesafede zayiatsız bir biçimde ezilmeden, kırılmadan gidebilir. Gemi ambarlarına üst üste konabilir ve birbirlerine kenetlendiklerinden, kaymadan, devrilmeden rahatça taşınabilirler. Bu da limanlarda, yükleme-boşaltmayı çabuklaştırır ve liman kapasitesini arttırır. Su geçirmez biçimde yapıldığından, gemi güvertesine de istif edilip taşıma hacminden kazanç sağlarlar. Bu üstünlüklerinden dolayı konteyner taşımacılığı, 1965ten beri dünyada çok yaygınlaşmıştır.

Konteynerlerin içine malzeme yüklenmesinde, rulolu konveyörler ve çatallı istifleyiciler kullanılabilir. Kendisini taşıyacak treylerin üstündeyken de yüklenebilir. Kasasına takılabilen sağlam ayaklar vasıtasıyla, taşıyıcı araç, konteynerin altına girip çıkabilir. Taşıyıcı araca konulduğunda kilit düzenleriyle sabitleştirilir. Limana varıldığında, uzun köprülü yükleme-boşaltma krenleri vasıtasıyla doğruca gemiye yüklenip istif edilir. Limanda boşaltma ve kara ve demiryolu taşıtlarına yükleme, raylar üzerinde hareket eden krenler ve özel çatallı istifleyiciler vasıtasıyla yapılır. Ro-Ro taşımacılığında ise konteyner, treylerden hiç indirilmeden çekici tarafından gemiye yüklenir. Varış limanında bir başka çekici tarafından çıkarılarak gideceği yere götürülür.

Geniş gövdeli büyük uçakların çıkmasıyla hava taşımacılığında da konteynerler yaygınlaşmıştır. DC 10, Lockheed L 1011 uçakları bu tip taşımacılık için kullanılmakta ise de uçakların kapasitelerinden dolayı sınırlı kalmaktadır.

KONTEYNER TİPLERİ  (Types Of Contaıner)

[Burada verilen konteyner tipleri genel bilgi amaçlıdır.Taşıyıcı özel ölçüler kullanabilir.]

Bazı ticari yazışmalarda bu tip konteynerlere “dry van” veya ” standart” denilmesine rağmen, çoğunlukla ” genel amaçlı ” terimi daha uygundur. Uluslararası kullanıma uygun olarak uzunluk ve genişlik açısından dış ölçüleri sabit, yükseklikleri farklı olabilir. Konteynerin kapısı kapatıldığında su ve hava geçirmez özelliği vardır. Konteyner imalinde kullanılan malzeme hem taşıma kapasitesi hem de volüm göz önüne alınarak seçilir. Genellikle çelik ve alüminyum kullanılır. Çelik konteynerlerin yükleme kapasitesi daha azdır, çünkü çelik daha ağırdır

KONTEYNERLERİN MARKALANMASI

Konteynerlerin numaralandırma, kodlama ve markalama sistemi, ISO 6346 ile belirlenmiştir. Yürürlükte olan ISO 6346, 1996 yılında hazırlanmış olup, bir önceki versiyon 1985 tarihli olanı , ara dönemdeki konteynerler hizmetten çıkıncaya kadar sadece bunlar için geçerli olmuştur. Konteynerlerin markalanması 1- Mecburi markalama 2- Opsiyonel (isteğe bağlı) markalama olarak ikiye ayrılır

Mecburi Markalama

Konteyner dış yapısında olması gerekli tanımlamalar ve uyarıları ifade eder. Bu grup;

Tanımlayıcı markalama  ve Operasyonel markalama olarak ikiye ayrılır.

a) Tanımlayıcı Markalama  : Tanımlayıcı markalama başlıca; konteynerin numarası , boyut ve tip kodu ile ülke kodu gibi bilgilerden oluşup,  aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir;

–   Konteyner sahibi/operatörü kodu
–   Konteyner seri numarası
–   Kontrol numarası – tek haneli
–   Ülke kodu
–   Konteyner boyut ve tip kodlaması

Konteynerler, B.I.C – ( Uluslar arası konteyner ve inter-modal taşımacılık bürosu) tarafından sisteme dahil edilerek, bir operatör/sahip kodu verilir. B.I.C. 1933 yılında kurulmuş ve merkezi Paris’te olan bir kurumdur. 1970 yılı başlarında geliştirdikleri alfa numerik BIC-kodun başarısı baz alınarak, ISO tarafından 1972 yılında konteyner kodlanması ve resmi kayıtlarının tutulması ile görevlendirilmiştir. Şu an; dünya konteyner filosunun %90’ına karşılık gelen 150 ülkeden yaklaşık 1700 konteyner operatörü/sahibi tarafından B.I.C kodu kullanılmaktadır. BIC kodunda; her operatörün/sahibinin 3 haneli harf grubundan oluşan bir tanınma kodu olup, konteyner seri numaraları seçimi, sahibi olunan her konteynerde farklı olmak üzere, operatöre/sahibine bırakılmıştır. B.I.C, bilgi bankasını aylık olarak güncellemekte ve yılda bir kez de basılı hale getirmektedir.

Her konteyner, toplam 11 haneli alfa nümerik bir numaraya sahiptir.

XXX   : Konteyner operatörü/sahibinin kodudur ve B.I.C kodu olarak da bilinir.
Y         : Konteyner sınıf kodu olup; U , J ve Z harflerinden oluşur.

           U : Tüm konteynerler için kullanılır

J : Ayrılabilir,sökülebilir konteynerler ve ekipmanlarını tanımlamakta kullanılır.

Z : Treylerler ve şasileri tanımlamakta kullanılır.

ZZZZZZ : 6 rakamdan oluşan konteyner seri numarası olup; seçimi , konteyner sahibi/operatörünün mevcut konteynerlerinden farklı olacak şekilde insiyatifine bırakılmıştır. Rakamlar, 6 haneye tamamlanıncaya kadar başlarına 0 konulur.

A : Tek rakamdan oluşan, kontrol numarasıdır. Bu numara; konteyner sahibinin kodu , kayıt numarası ve sınıf kodunun kullanıldığı Modulus II hesaplama yöntemiyle bulunur. Konteyner numarasının sistemde kayıtlı olup olmadığını ve doğruluğunu tespitte kullanılması açısından önemlidir.

KONTEYNER KONTROL RAKAMI (Check Digit) 

Check Digit (Kontrol Rakamı) adı verilen rakam konteyner numaralarının en sonunda – (tire) ile ayrılarak yazılan son rakamdır. Konteyner numaralarının sonundaki bu rakam bir dizi matematiksel işlemler sonucunda elde edilir. Bu sayede uluslararası yazışmalarda yanlış konteyner numaralarının kullanılması engellenmiş olur. Önceki yıllarda Türk Gümrükleri bazı konteynerlerin belli zaman dilimi içerisinde yurtdışı edilmediği gerekçesi ile gemi acentelerine dava açmıştır. Bu gibi durumlarda konteyner numaralarının kayıtlara yanlış alındığını düşünüyorsanız, Kontrol Rakamını kullanarak böyle bir konteyner numarasının olamayacağını mahkemede ispatlamanız mümkün olacaktır. Kontrol Rakamını nasıl hesaplayacağınız aşağıda tarif edilmiştir.

HARFLERİN DEĞERLERİ  :  Her harfin karşılığı olan sayısal bir değer vardır. Bu değerlere aşağıdaki tablodan ulaşılabilir

2) 2’NİN KATLARI İLE ÇARPIM : Konteyner numarasını oluşturan harflerinde rakama dönüştürülmesi sonucunda oluşan her bir sayı 2 üzeri 0’dan başlayarak sırayla çarpılmaya başlar.

3) YENİ DİZİ : Bu işlemin sonucunda yeni bir dizi elde edilir.

4) YENİ DİZİNİN TOPLAMI VE MATEMATİKSEL İŞLEMLER:  Yeni diziyi oluşturan tüm sayılar toplanır. Elde edilen tek rakam 11’e bölünür. Bu bölme işlemi sonucunda “kalan” rakamının aşağıdaki tablodaki karşılığı “Kontrol Rakamı” olacaktır.

1) HARFLERİN DEĞERLERİ  :  Her harfin karşılığı olan sayısal bir değer vardır. Bu değerlere aşağıdaki tablodan ulaşılabilir

2) 2’NİN KATLARI İLE ÇARPIM : Konteyner numarasını oluşturan harflerinde rakama dönüştürülmesi sonucunda oluşan her bir sayı 2 üzeri 0’dan başlayarak sırayla çarpılmaya başlar.

3) YENİ DİZİ : Bu işlemin sonucunda yeni bir dizi elde edilir.

4) YENİ DİZİNİN TOPLAMI VE MATEMATİKSEL İŞLEMLER:  Yeni diziyi oluşturan tüm sayılar toplanır. Elde edilen tek rakam 11’e bölünür. Bu bölme işlemi sonucunda “kalan” rakamının aşağıdaki tablodaki karşılığı “Kontrol Rakamı” olacaktır.

5) KONTROL RAKKAMINI BULMAK İÇİN ÖRNEK HESAPLAMA

Örnek Konteyner numarası

Eşdeğerler

2.nin üstleri

2.nin üstleri ile çarpımı

Toplam

4592

11’e bölüm işleri

417 tam 5/11

Buradaki 5 Bölme işleminin kalanıdır.

Toplada 5 Rakkamının yine 5 olduğu görülmektedir. Sonuç olarak ZEPU  003725 Numaralı konteynerin kontrol rakamının 5 dışında bir rakam olmayacağıdır.

Konteyner Tip ve Özellikleri

Boyut Tür ve Özellikleri

–                    22G0 :20ft’lik 8ft6inch yüksekliğinde bir ya da her iki tarafından (baş-kıç) açılabilir standart konteyner.

–                    42G0: 40ft’lik 8ft6inch yüksekliğinde bir ya da her iki tarafından (baş-kıç) açılabilir standart konteyner.

–                    45S1 : 40ft’lik 9ft6inch yüksekliğinde(HC) Autotainer – otomobil taşıyıcı

–                    45R0 : 40ft’lik 9ft6inch yüksekliğinde (HC) Termal konteyner – Reefer

–                    L5G0 : 45ft’lik 9ft6inch yüksekliğinde (HC) bir ya da her iki tarafından (baş-kıç) açılabilir konteyner.

Operasyonel Markalama Yine uygulaması zorunlu olan bu markalama, aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir;

–                    Konteyner kapasite bilgisi ( Hacim – ft3 ve m3 / ağırlık – libre ve kg cinsinden)

–                    CSC onay plakası ( Bu plakanın standartları ve içermesi gereken bilgiler CSC’de açıklanmıştır.)

–                    Ek bilgi plakası ( Eğer CSC plakasında ek maddeler olarak açıklanmıyorsa)  – üretim malzemesi , kullanılan boya vs. gibi teknik bilgiler

–                    Uyarı Markaları – çıkartmaları ( HC’ler için yükseklik bilgisi, şerit markalaması, forklift cepleri, standarttan geniş konteyner markalaması gibi.)

Opsiyonel (isteğe bağlı)Markalama Bu markalama; adından da anlaşılacağı gibi, ISO 6346’da zorunlu olmayan marka-işaretlerden oluşup, üretici veya operatörün kullanım amacına göre çeşitlidir. Kısaca aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir;

–          İlave yükseklik ve genişlik uyarı markalamaları

–          Çeşitli üretici talimat ve uyarı çıkartmaları

–          MMax. Payload veya net yük kapasitesi markalaması

Standartlara uygun olarak üretilen ve işletilen bir konteynerin normal şartlarda(kazalar-kayıplar-aşırı yıpranma vs. hariç tutulduğunda) ticari kullanım ömrü 10-15 yıl arasındadır. Dünya konteyner mevcudu istatistikleri incelendiğinde; çeşitli tip ve boyutlarda 1960 yılında toplam 18.000 teus olan dünya filosunun,  2008 yılı itibari ile yaklaşık 25milyon teus(16.200.000 adet)’ a çıkmış olduğu görülmektedir. Yıllık olarak yaklaşık 3milyon teus yeni konteyner üretimi yapılmaktadır. Konteyner filosundaki yıllık değişim, ihtiyaca göre yaklaşık%5 ile %10 arasında  hep artış yönünde olmuştur. Buna göre bir tahmin yapılacak olursa; günümüz itibari ile mevcut konteyner filosunun yaklaşık 27milyon teus olduğu söylenebilir.  2008 yılında dünya genelinde 150milyon teus dolu konteyner hareketi olduğu tahmin edilmekte ve bu rakam deniz yoluyla taşınan tüm yükler içinde ton bazında %13’e karşılık gelmektedir.

1 Şubat 2009 tarihi itibari ile dünya mevcut konteyner gemi filo kapasitesi; çalışır durumdaki 6044 gemide, toplamda  13,1milyon teus’dur. Yine aynı tarih itibari ile sipariş listesinde; 2011 yılı ortalarına kadar teslim edilecek çeşitli boyutlarda, 6,2milyon teus kapasiteli 1147 gemi mevcuttur. Bu rakamlar, konteyner taşımacılığının hızla gelişen ne denli büyük bir sektör olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir.

Bu kadar büyük gelişen bir sektörde, konteyner standartlarını belirleyen mevcut kurallar bütününün sıkı bir şekilde uygulanması, gelişen teknolojiye paralel olarak güncelliğinin ve uygulanabilirliğinin korunması, her yönü ile sürekli gelişmekte olan bu modelin kontrolünün sürekliliğinin sağlanması  açısından hayati önem taşımaktadır.  Elbette ki bu mekanizmanın işlerliğinde, kural koyucu ve uygulayıcılarının yanı sıra, operatörlere de önemli görev ve sorumluluklar düşmektedir.

Kısaltmalar ve Sözlük:

–          IMO: International Maritime Organization

–          ISO : International Standards Organisation

–          B.I.C : The Bureau International des Containers et du Transport Intermodal

–          CSC : International Convention for Safe Containers – 1972

–          MARAD: The United States Maritime Administration

–          ASA : American Standards Association

–          Teu : Twenty feet equivalent unit

–          Feu: Forty feet equivalent unit

–          HC: High Cube – 9ft 6inch yüksekliğinde konteyner.

–          Libre : Ağırlık birimi olup, 1 libre= 0.454kg.

–          Max. Operating Gross Weight: Konteynerin içindeki yükü ile birlikte izin verilen max. ağırlığıdır.

–          Tare Weight: Konteynerin devamlı sabit ekipmanı ile birlikte boş ağırlığıdır

–          Max. Payload veya Net yük kapasitesi : Max operating gross weight ile tare weight’in farkı yani konteynerin taşımasına izin verilen max. yük miktarıdır.

–          Inter-modal Taşımacılık : Demiryolu,kara ve deniz taşımacılığını birleştiren kombine sistem

–          Autotainer : Otomobil taşıma amaçlı kullanılan ve içlerinde otomobilleri emniyetli ve asgari yer kayıpları ile taşımaya uygun düzenekler bulunan konteynerler.

–          Elleçleme: Gümrük gözetimi altındaki eşyanın asli niteliklerini değiştirmeden, istiflenmesi , yerinin değiştirilmesi , büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması,kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırılması,kalburlanması,karıştırılması(Bknz. Türk Dil kurumu Sözlüğü)

–          Corner Fitting: Konteynerin 8 köşesine monte edilen ve elleçleme/istifte kullanılan güçlen